Interview met Willem van Tongeren:
De pastorie van Frans en Mien Wijnakker in het Brabantse Dieden was vanaf mei/juni 1943 tot en met september 1944, toen het zuiden van Nederland werd bevrijd, voor tenminste tien Joodse mensen uiteindelijk een veilige wijkplaats.
Daarnaast konden dankzij Frans en Mien nog tenminste tien anderen bij dappere mensen in Dieden en omgeving onderduiken.
In ‘Achterhuis aan de Maas’ is ook een flink aantal gesprekjes uitgeschreven. Het zijn gesprekjes die Frans Wijnakker in de oorlogsperiode voerde met diverse betrokkenen. Die uitgeschreven gesprekjes, die soms trekken hebben van een script, geven een levendig beeld van hoe Frans en Mien te werk gingen. Zij zorgen ervoor dat de lezer in staat is van dichtbij mee te maken wat er speelde bij het verstoppen en verstopt houden van onderduikers.
‘Achterhuis aan de Maas’ is een monumentje voor Frans en Mien Wijnakker, die in de bres sprongen voor hun medemensen in levensgevaar.
1)Hoe bent u als jurist zo geinteresseerd geraakt in geschiedenis en de Tweede Wereldoorlog?
Niet zo zeer de tweede wereldoorlog, maar geschiedenis meer in het algemeen. Als kind van 7 was ik al niet bij de radio ‘weg te slaan’ als het ging over berichten over de Hongaarse opstand in 1956. Van de Jodenvervolging hoorde ik eigenlijk pas eerst toen ik in de 60-tiger jaren keek naar De Bezetting, een serie uitzendingen van prof. De Jong over de oorlog. Toch is het nooit in me opgekomen om geschiedenis te gaan studeren. Ik koos voor rechten, omdat ik dacht dat je dan meer mogelijkheden had om de maatschappij te veranderen. Aanvankelijk was ik ook actief in een politieke jongerenbeweging en had ik begin 70-tiger jaren vanuit Nijmegen contact met Spaanse jongeren, die in Duitsland studeerden of werkten en de situatie in Spanje wilden veranderen. Uiteindelijk heb ik gekozen voor de praktijk van het recht, aanvankelijk bij de rechtswinkel en later in de advocatuur, om op die manier een klein beetje bij te dragen aan een betere samenleving.
2) Er is in Nederland veel geschreven over de Tweede Wereldoorlog en over het onderduiken. Wat maakt deze vertelling uniek?
Er is inderdaad veel geschreven over onderduiken en het helpen van Joodse mensen om de verschrikking van de vervolging te overleven. Wat Achterhuis aan de Maas in zekere mate toch uniek maakt, is dat in de ‘vertelling’ een aantal gebeurtenissen terecht zijn gekomen, letterlijk uit de mond van Frans Wijnakker opgetekend en in zijn eigen woorden, hetgeen er voor zorgt dat je heel dicht bij de door Frans en Mien geboden hulp aan onderduikers komt en het bijna zelf meemaakt.
3) Wat was de specifieke werkwijze van Frans en Mien, waardoor zij succesvol konden helpen?
Moeilijk te zeggen. Het is een wonder dat het allemaal goed is afgelopen. Als het fout was gegaan, was Achterhuis aan de Maas nooit geschreven. Als ik toch iets specifieks moet noemen, is het aan de ene kant de vastberadenheid van Mien, en aan de andere kant, zoals ik Frans Wijnakker heb leren kennen, zijn optimisme en fantasie om van het (gevaarlijke) avontuur een succes te maken, geholpen soms door de bravoure die Frans ook wel uitstraalde, met als gevolg de gedachte het zal wel niet waar zijn wat zich in de pastorie afspeelt. .
4)Welke boeken waren uw voorbeeld toen u schreef?
Niet een specifiek boek. Ik heb veel boeken over de historie in huis en veel gelezen, maar als ik een boek moet noemen, niet als voorbeeld, maar als uitstekend verhaal over hoe het in de geschiedenis gaat, ook nu nog: De Peloponnesische oorlog van Thucydides, 400 voor Christus.
5)De oorlogsgeneratie sterft langzaam uit, welke lessen zullen wij blijvend moeten trekken en zijn deze lessen in gevaar?
Ik heb ooit in de Volkskrant een kort stukje geschreven over het trekken van lessen uit de geschiedenis. Ik geloof niet zozeer in het trekken van lessen uit de geschiedenis. De emoties zijn veel meer een bepalende factor, en die zijn ongewis. Maar als er in de praktijk toch lessen worden getrokken, is dat meengenomen. Achterhuis aan de Maas laat in ieder geval een mooi voorbeeld zien, dat als les kan dienen.
6)Hoe kijkt u als Tweede Wereldoorlog auteur naar de verschrikking in Oekraine?
Ik vind de oorlog in de Oekraïne één van de bruutste voorbeelden van agressie van na de Tweede Wereld oorlog. Er is maar één oplossing. Zo vlug mogelijk het vetorecht in de Veiligheidsraad afschaffen, zodat ook de grootmachten ter verantwoording kunnen worden geroepen. En de regel dat ‘agressie’ nooit rechtmatig is als er geen arbitrage aan is vooraf gegaan. Het beste is natuurlijk dat mensen bij integere/ vrije verkiezingen integere mensen kunnen kiezen als hun president etc.
Willem van Tongeren studeerde rechten in Nijmegen. Hij werkte als advocaat, eerst in Utrecht, daarna in Arnhem, toen weer in Utrecht en nu nog steeds in Twello. Het boek dat hij schreef over Frans en Mien Wijnakker, ‘Achterhuis aan de Maas’, is onder meer gebaseerd op de heel levendige en ook wel bijzondere gesprekken die de auteur eind jaren tachtig voerde met Frans
Achterhuis aan de Maas
Isbn 9789464249781
